Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Wągrowcu

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 10 marca 2023 r.

Pozwem złożonym dnia 26.07.2022r. przedstawicielka ustawowa małoletniej powódki wniosła o zasądzenie na rzecz małoletniej J. T. alimentów od A. T. w kwocie po 300 zł miesięcznie oraz od M. T. (1) w kwocie po 400 zł miesięcznie, płatnych do 10-tego dnia każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie nieterminowej płatności którejkolwiek z rat.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, że małoletnia J. T. ur. (...) jest córką J. J. (1) i M. T. (3), a pozwani są jej dziadkami ojczystymi. Ani M. T. (3) ani też pozwani nie interesują się małoletnią powódką, nie utrzymują z nią kontaktów i nie wspierają matki dziecka w utrzymaniu, wychowaniu i dbaniu o rozwój dziecka. Nadto ojciec małoletniej nie wywiązuje się z swego obowiązku alimentacyjnego względem córki, nie łoży alimentów w kwocie 740 zł miesięcznie zasądzanych wyrokiem Sądu Rejonowego w Wągrowcu sygn. akt III RC 31/20, a prowadzona przeciwko niemu egzekucja tych świadczeń jest całkowicie bezskuteczna. J. J. (1) nie pobiera na rzecz córki świadczeń z funduszu alimentacyjnego. Tymczasem koszty utrzymania J. wynoszą obecnie około 2.900 zł, przy czym kwota ta nie obejmuje wydatków na kolonie i obozy w wysokości około 1.850 zł, na pokrycie których matce dziecka brakuje środków.

W odpowiedzi na pozew A. T. i M. T. (1), reprezentowani przez pełnomocnika, wnieśli o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie na swoją rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa według norm przepisanych wskazując, że oboje utrzymują się wyłącznie z pobieranych świadczeń emerytalnych, które w przypadku A. T. wynoszą 1474,42 zł netto miesięcznie, a w przypadku M. T. (1) 2.692,83 zł netto miesięcznie. Ze środków tych muszą oni zaspokoić wszystkie swoje usprawiedliwione potrzeby, w tym uiścić opłaty mieszkaniowe, koszty wyżywienie, leczenia oraz kredyty. Dalej pozwani podnieśli, że z racji wieku pozostają pod stałą opieką lekarską i nie wykluczone, że z biegiem czasu wydatki z tym związane będą się zwiększać. Już teraz zdarza się, że nie są oni w stanie ze wspólnych środków pokryć wszystkich swoich miesięcznych wydatków, co pośrednio związane jest ze znacznym wzrostem cen towarów i usług, jaki miał miejsce w ostatnich miesiącach oraz z inflacją. Pozwani zakwestionowali także koszty utrzymania małoletniej powódki, tak co do wysokości jak i co do zasady wskazując, że strona powodowa w żaden sposób ich nie wykazała, ograniczając się jedynie do przedstawienia swoich twierdzeń w tym zakresie. Wreszcie pozwani podnieśli, że strona powodowa nie wykazała jakoby małoletnia znajdowała się w stanie niedostatku.

Na wniosek strony powodowej, postanowieniem z dnia 10.12.2022 r. wydanym w sprawie sygn. akt III RC 142/22 tut. Sąd ustanowiła dla małoletniej powódki J. T. reprezentowanej przez matkę J. J. (2) adwokata z urzędu.

W toku rozprawy z dnia 10.03.2023 r. pełnomocnik strony powodowej wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego udzielonego małoletniej powódce z urzędu oświadczając, że nie zostały one opłacone w żadnej części.

Sąd ustalił, co następuje:

Małoletnia J. T. ur. (...) jest córką J. J. (1) i M. T. (3) pochodzącym z ich związku faktycznego. Rodzice małoletniej rozstali się, przy czym powódka pozostała pod opieką matki, a jej ojciec zobowiązany został do łożenia na jej rzecz alimentów, których wysokość ostatni raz ustalona została wyrokiem Sądu Rejonowego w Wągrowcu, wydanym dnia 08.10.2020 r. w sprawie sygn. akt III RC 31/20, na kwotę 740 zł miesięcznie.

Małoletnia J. T. ma obecnie niespełna 15 lat i mieszka wraz z matką w (...) w wynajmowanym mieszkaniu, którego średnie miesięczne koszty utrzymania wynoszą 1.360 zł, w tym czynsz najmu, opłaty za wodę, prąd, ogrzewanie gazowe i wywóz odpadów komunalnych. Udział małoletniej w tej kwocie wynosi 680 zł miesięcznie. Powódka uczęszcza do I klasy liceum ogólnokształcącego w W., a średnie miesięczne wydatki związane z jej nauką tj. zakup podręczników, opłacenie komitetu rodzicielskiego i składek, wynoszą 60 zł. Małoletnia dojeżdża do szkoły pociągiem, co generuje koszt w wysokości 130 zł miesięcznie. W. pozwanych nosi aparat ortodontyczny i pozostaje także pod opieką ortodonty, co wraz z pozostałymi kosztami leczenia, w tym z tytułu zakupu leków na sezonowe infekcje, generuje wydatek w wysokości średnio 130 zł miesięcznie. J. J. (1) zakupiła w systemie ratalnym komputer dla małoletniej, z którego korzysta wyłącznie powódka. Miesięczna rata tego zobowiązania wynosi około 100 zł. Na pozostałe koszty utrzymania małoletniej składają się wydatki na wyżywienie – 700 zł miesięcznie, odzież i obuwie – 100 zł miesięcznie, środki higieny i czystości – 150 zł miesięcznie, telefon i Internet – 60 zł.

Na zaspokojenie usprawiedliwionych potrzeb małoletniej J. T. niezbędna jest co miesiąc kwota średnio 2.110 zł.

J. J. (1) choruje na depresję, a nadto leczy się endokrynologicznie oraz kardiologiczne i w związku z tym przyjmuje na stałe leki. Łączny średni miesięczny koszt leczenia i zakupu leków dla matki małoletniej powódki wynosi 200 zł. Na zaspokojenie jej pozostałych usprawiedliwionych potrzeb niezbędne są co miesiąc kwoty w wysokości 680 zł – udział w kosztach utrzymania mieszkania, 700 zł – wyżywienie, 100 zł – zakup odzieży i obuwia, 150 zł – zakup środków higieny i czystości. Pełne miesięczne koszty utrzymania J. J. (1) wynoszą 1.830 zł.

Matka małoletniej powódki posiada prawo jazdy kat. B, z wykształcenia jest inżynierem środowiska, a nadto w przeszłości zatrudniona była jako doradca techniczny. Od listopada 2018r. pracuje zaś na pełen etat na podstawie umowy o pracę jako księgowa w firmie Finanse, Podatki A-Z Biuro (...)” w (...) i uzyskuje z tego tytułu wynagrodzenie w wysokości minimalnej płacy krajowej. Dodatkowo J. J. (1) udziela odpłatnych korepetycji z matematyki, uzyskując w ten sposób w okresie trwania roku szkolnego dochód w wysokości około 200 zł miesięcznie i jest właścicielką samochodu osobowego marki R. (...) rok prod. 2002 z silnikiem benzynowym o poj. 1,6 l i średnim spalaniu 6l/100km.

Przedstawicielka ustawowa małoletniej powódki pobiera na jej rzecz świadczenie wychowawcze „500+” w wysokości 500 zł miesięcznie, świadczenie z programu (...) w kwocie 300 zł rocznie, a nadto korzysta z ulgi podatkowej na dziecko w wysokości 1.112 zł rocznie.

M. T. (3) nie wywiązuje się z obowiązku alimentacyjnego względem małoletniej powódki. Egzekucja świadczeń alimentacyjny prowadzona przeciwko niemu przez komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w Wągrowcu S. Ż. w sprawie sygn. Kmp 21/22 jest całkowicie bezskuteczna, a na dzień 25.08.2022 r. jego zaległość alimentacyjna wynosiła 17.141,26 zł. Ojciec małoletniej nie utrzymuje kontaktów z córką i nie interesuje się jej sprawami.

Wyrokiem nakazowym z dnia 05.07.2022 r. wydanym w sprawie sygn. akt II K 417/22 Sąd Rejonowy w Wągrowcu uznał M. T. (3) winnym popełnienia w okresie od października 2020 r. do 18 maja 2022 r. przestępstwa z art. 209 § 1a k.k. na szkodę J. T..

Ze strony matki małoletnia powódka posiada babcię F. J., która ma obecnie 77 lat i mieszka w miejscowości K. w województwie (...). Matka J. J. (1) zamieszkuje w lokalu mieszkalnym stanowiącym jej własność i nie posiada na swoim utrzymaniu żadnych osób. F. J. utrzymuje się ze świadczeń z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, które w okresie od 01.07.2022 r. do 31.12.2022 r. wynosiły średnio 2.787,88 zł netto miesięcznie. R. J., ojciec J. J. (1) i dziadek małoletniej J., zmarł w 1999 r.

Babcia macierzysta małoletniej powódki wspomaga J. J. (1) w zaspakajaniu potrzeb małoletniej J., przekazując córce kwotą łącznie około 700 zł miesięcznie, z czego kwota 250 zł stanowi bezzwrotną darowiznę.

Pozwani A. T. i M. T. (1) są rodzicami M. T. (3). Dziadkowie małoletniej powódki zamieszkują wraz z dwoma pełnoletnimi córkami i małoletnią wnuczką w domu, położonym w W. gm. R., stanowiącym ich współwłasność, którego średnie miesięczne koszty utrzymania wynoszą około 1.500 zł, w tym opłata za zużycie wody, prądu, wywóz odpadów komunalnych, wywóz nieczystości płynnych, zakup opału w postaci drewna i węgla. Na swoje wyżywienie każdy z pozwanych potrzebuje co miesiąc kwotę 800 zł, nadto kwotę po 100 zł miesięcznie na zakup odzieży i obuwia oraz kwotę 150 zł miesięcznie na zakup środków higieny i czystości. Co do zasady A. T. nie choruje przewlekle i nie przyjmuje na stałe żadnych leków, posiada jednak wadę kręgosłupa i w związku z tym raz na dwa miesiące korzysta z masażu. Na pokrycie związanych z tym wydatków oraz zakup witamin i okazjonalnych leków niezbędna jest dla niej kwota 100 zł miesięcznie. M. T. (1) leczy się neurologicznie z uwagi na afazję i w związku z tym przyjmuje na stałe leki, a nadto pozostaje pod opieką neurologa, u którego wizyty odbywa prywatnie. Średnie miesięczne koszty zakupu leków i opłaty wizyt lekarskich wynoszą w jego przypadku 350 zł.

Pełne miesięczne usprawiedliwione koszty utrzymania A. T. wynoszą 1.450 zł, natomiast w przypadku M. T. (1) jest to kwota 1.700 zł. Pozwani nie posiadają na swoim utrzymaniu żadnych osób.

Oboje pozwani są już w wieku emerytalnym i utrzymują się wyłącznie ze świadczeń otrzymywanych z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, przy czym w okresie od 01.07.2022 r. do 31.12.2022 r. A. T. uzyskiwała świadczenie w średniej wysokości 1.474,42 zł netto miesięcznie, a M. T. (1) uzyskiwał w tym samym okresie świadczenie w średniej wysokości 2.875,70 zł netto miesięcznie.

A. T. i M. T. (1) nie utrzymują kontaktów z małoletnią J. T. i nie wspierają J. J. (1) w utrzymaniu i wychowaniu córki.

W okresie ostatnich 6 miesięcy Powiatowy Urząd Pracy w P. dysponował ofertami pracy w zawodzie:

- inżynier inżynierii środowiska, za wynagrodzeniem w kwocie od 5.000 zł do 5.500 zł brutto miesięcznie,

- księgowy, za wynagrodzeniem w kwocie od 3.500 zł do 9.500 zł brutto miesięcznie

- doradca techniczny, za wynagrodzeniem w kwocie 5.300 zł brutto miesięcznie.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o następujące dowody:

wyrok SR w Wągrowcu sygn. III RC 31/20 /k. 5/; wyrok SR w Wągrowca sygn. II K 417/22 /k. 6/; wydruk danych z PESEL-SAD /k. 17-32, 218-224/; informacje z ZUS /k. 40-41, 246-246v, 248-248v, 253-254/; potwierdzenia wpłaty/odbioru, potwierdzenie przelewów świadczeń pozwanych /k. 48-51/; deklaracje PIT pozwanych /k. 52-58/; rachunki, faktury, potwierdzenia zapłaty/przelewów, polisy, dokumentacja medyczna pozwanych /k. 59-105, 183-216/; zaświadczenie o zatrudnieniu i wysokości wynagrodzenia J. J. (1) /k. 120, 236/; zaświadczenie z (...) w (...) /k. 121/; zestawienie wydatków /k. 154-155/; rachunki, faktury, potwierdzenia zapłaty/przelewów strony powodowej /k. 156-160, 168-179/; informacja z PUP /k. 234, 238-241, 243, 251/; zeznania J. J. (1) /k. 162-163, 166-płyta CD, 258, 261-płyta CD/, A. T. /k. 163-164, 166-płyta CD/ a także z dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy sygn. III RC 31/20/3 i sygn. II K 417/22 tut. Sądu oraz akt sprawy sygn. Kmp 21/22 komornika sądowego przy Sadzie Rejonowym w Wągrowcu S. Ż..

W ocenie Sądu zeznania przedstawicielki ustawowej małoletniej powódki J. J. (1) zasługiwały na miano wiarygodnych niemalże w całości, były bowiem jasne i logiczne, a nadto korelowały z pozostałym zgromadzonym w toku postępowania materiałem dowodowym. W szczególności Sąd dał wiarę matce małoletniej co do pozostawania przez małoletnią J. pod opieką ortodonty oraz korzystania przez nią z dojazdów pociągiem do szkoły. Sąd dał także wiarę zeznaniom J. J. (1) co do faktu, że w 2022 r. zakupiła komputer z którego korzysta wyłącznie małoletnia powódka. Co do zasady wątpliwości Sądu nie wzbudziły również podawane przez przedstawicielkę ustawową małoletniej koszty utrzymania córki, ich wysokość nie odbiegała bowiem od przeciętnych kosztów utrzymania małoletnich dzieci w wieku powódki, znanych Sądowi w związku z prowadzeniem wielu innych postępowań alimentacyjnych. Za zawyżone Sąd uznał jedynie wydatki na wyżywienie małoletniej J. powyżej kwoty 700 zł oraz na zakup środków higieny i czystości dla niej powyżej kwoty 150 zł, albowiem w toku postępowania matka małoletniej nie podnosiła jakoby J. miała w tym zakresie szczególne wymagania. Za wiarygodne uznać także należało twierdzenia J. J. (1) co do rodzaju i wysokości świadczeń jakie pobiera ona na rzecz małoletniej, co do wysokości ulgi podatkowej na dziecko z jakiej korzysta oraz co do wysokości jej własnych kosztów utrzymania, z wyjątkiem wydatków na zakup środków higieny i czystości, które podobnie jak w przypadku małoletniej J., Sąd uznał za niewykazane powyżej kwoty 150 zł. Nie wzbudziło wątpliwości Sądu, że J. J. (1) otrzymuje co miesiąc od swojej matki kwotę 700 zł, z czego 250 zł stanowi bezzwrotną darowiznę oraz że ze środków tych zaspakaja usprawiedliwione potrzeby małoletniej J.. W toku postępowania ustalono bowiem, że F. J. pobiera świadczenie emerytalne w wysokości 2.787,88 zł netto miesięcznie, mieszka sama we własnościowym lokalu i nie posiada nikogo na swoim utrzymaniu. Niewątpliwie zatem posiada ona pewne środki na wspieranie córki. Nadto okoliczności te nie były kwestionowane przez stronę przeciwną. Wreszcie Sąd miał na uwadze, że J. J. (1) przyznała, że poza wynagrodzeniem z tytułu umowy o pracę osiąga także dodatkowe dochody z tytułu udzielanych korepetycji z matematyki.

Co do zasady również zeznania A. T. nie wzbudziły wątpliwości Sądu były bowiem jasne wewnętrznie zgodnie, a nadto znalazły potwierdzenie w pozostałym zgromadzonym w toku postępowania materiale dowodowym. W szczególności Sąd dał wiarę twierdzeniom pozwanej co do ilości osób, które zamieszkują wspólnie z nią i M. T. (1) jak i co do źródeł ich dochodów oraz co do stanu ich zdrowia. Pozwana sama przyznała, że poza problemami z kręgosłupem nie choruje i nie przyjmuje na stałe żadnych leków natomiast pozwany M. T. (1) pozostaje wyłącznie pod opieką neurologa i przyjmuje leki, zaś pozostałe koszty ich utrzymania są porównywalne.

Treść i autentyczność zebranych w sprawie dokumentów nie wzbudziła wątpliwości Sądu z urzędu, a same strony w tej kwestii nie zgłaszały zarzutów, wobec czego uznano dokumenty z wartościowy dowód w sprawie.

Sąd zważył co następuje:

Obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania (obowiązek alimentacyjny) obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo (art. 128 k.r.o.). Przy czym w myśl art. 129 § 1 k.r.o. obowiązek alimentacyjny obciąża zstępnych przed wstępnymi, a wstępnych przed rodzeństwem; jeżeli jest kilku zstępnych lub wstępnych - obciąża bliższych stopniem przed dalszymi. Krewnych w tym samym stopniu obciąża obowiązek alimentacyjny w częściach odpowiadających ich możliwościom zarobkowym i majątkowym (§ 2).

Osoba uprawniona do alimentów może wprawdzie żądać zaspokojenia usprawiedliwionych potrzeb od jednego zobowiązanego, niemniej jednak żądanie to nie może obejmować całości usprawiedliwionych potrzeb, jeżeli tylko inni zobowiązani w tym samym stopniu posiadają możliwości zarobkowe i majątkowe do świadczenia alimentów w odpowiednim dla nich zakresie.

Zgodnie z art. 132 k.r.o. obowiązek alimentacyjny zobowiązanego w dalszej kolejności powstaje dopiero wtedy, gdy nie ma osoby zobowiązanej w bliższej kolejności albo gdy osoba ta nie jest w stanie uczynić zadość swemu obowiązkowi lub gdy uzyskanie od niej na czas potrzebnych uprawnionemu środków utrzymania jest niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami.

Co do zasady, zgodnie z art. 133 § 1 k.r.o. to rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Obowiązek alimentacyjny zobowiązanych w pierwszej kolejności rodziców dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, istnieje zatem pomimo braku niedostatku po stronie uprawnionego do alimentów małoletniego dziecka (art. 133 § 1 k.r.o.). Ciążący na rodzicach obowiązek utrzymania dzieci nie pozbawia jednak dzieci prawa domagania się alimentów od dalszych wstępnych w przypadku, gdy rodzice nie są w stanie udzielać dzieciom wystarczających środków utrzymania (por. orz. SN z dnia 18 czerwca 1948r., Lu C 385/48, OSN 1949, s. 80 akceptowane Kodeks rodzinny i opiekuńczy z komentarzem pod red. K. Piaseckiego, Warszawa 2001 r. t. 18 do art. 132). Powstanie względem tego samego dziecka obowiązku alimentacyjnego zobowiązanych w dalszej kolejności dziadków dziecka zależy jednak od wykazania, że dziecko to znajduje się w stanie niedostatku (art. 133 § 2 KRO; zob. K. Pietrzykowski, w: K. Pietrzykowski, Komentarz KRO, 2021, art. 133, Nb 1; wyr. SN z 19.10.1999 r., I CKN 524/99, Legalis; wyr. SN z 8.10.1976 r., III CRN 205/76, Legalis; orzeczenie SN z 24.5.1966 r., III CR 89/66, Legalis; zob. też wyr. SN z 20.1.2000 r., I CKN 1187/99, Legalis; wyr. SN z 6.3.1980 r., IV CR 129/80, Legalis).

Niedostatek występuje wtedy, gdy uprawniony nie może w pełni własnymi siłami, z własnych środków, zaspokoić swych usprawiedliwionych potrzeb (por. orz. SN z 16.12.1987r., III CZP 91/86 OSNCP 1988/4/42).

W przypadku opóźnienia w zapłacie przez zobowiązanego świadczeń alimentacyjnych na rzecz uprawnionego, temu ostatniemu przysługuje nadto roszczenie o odsetki ustawowe za opóźnienie w oparciu o art. 481 § 1 i 2 k.c.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy wskazać należy, że roszczenie małoletniej powódki okazało się zasadne wyłącznie względem pozwanego M. T. (1) i to tylko w części. W toku postępowania ustalono bowiem, że M. T. (3) nie wywiązuje się ze swego obowiązku alimentacyjnego względem małoletniej J. T.. Zgromadzony w tym zakresie materiał dowodowy nie pozostawiał w tej kwestii żadnych wątpliwości. Z akt komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w Wągrowcu S. Ż., sygn. Kmp 21/22 wynika, że egzekucja alimentów prowadzona przeciwko M. T. (4) jest całkowicie bezskuteczna. Co więcej, za przestępstwo niealimentacji, popełnione na szkodę małoletniej powódki w okresie od października 2020 r. do 18 maja 2022 r., został on już prawomocnie skazany wyrokiem Sądu Rejonowego w Wągrowcu z dnia 05.07.2022 r., sygn. akt II K 417/22. Spełniona została zatem przesłanka z art. 132 k.r.o.

Sąd miał oczywiście na uwadze, że sam tylko fakt niewywiązywania się przez ojca małoletniej ze swego obowiązku alimentacyjnego względem powódki nie oznacza, że obowiązek ten automatycznie przechodzi na jego krewnych. W takiej sytuacji obowiązek alimentacyjny przechodzi bowiem przede wszystkim na drugiego rodzica dziecka. Dopiero kiedy ten rodzic nie jest w stanie spełnić swojego obowiązku w całości lub w części, wówczas obowiązek alimentacyjny może powstać po stronie dziadków dziecka (zob. wyr. SN z 16.3.1967 r., II CR 88/67, Legalis; J. Gwiazdomorski, w: J.S. Piątowski (red.), System, s. 1004). Rozważając tą kwestię Sąd zauważył, że ze zgromadzonego w toku postępowania materiału dowodowego wynika, że matka małoletniej powódki J. J. (4) zatrudniona jest na podstawie umowy o pracę jako księgowa i osiąga z tego tytułu wynagrodzenie w wysokości minimalnej płacy krajowej. Należy jednak pamiętać, że zgodnie z obowiązującym orzecznictwem, osoba, na której ciąży ustawowy obowiązek alimentacyjny, a zwłaszcza obowiązek alimentacyjny względem swych nieletnich dzieci, powinna w celu zaspokojenia usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego dążyć do pełnego i właściwego wykorzystania swych sił, kwalifikacji i zdolności zarobkowej, jeśli istnieją ku temu realne możliwości (orz. SN z 9.1.1959 r., III CR 212/58, OSNCK 1960, Nr 2, poz. 48, wydane na gruncie KR). Na rozprawie przeprowadzonej w dniu 02.12.2022 r. matka małoletniej przyznała zaś, że posiada prawo jazdy kat. B, z wykształcenia jest inżynierem środowiska, a nadto zatrudniona była jako doradca techniczny. Mając zatem na uwadze, że z informacji uzyskanych z Powiatowego Urzędu Pracy w P. wynika, że w okresie ostatnich 6 miesięcy urząd ten dysponował ofertami pracy na stanowisku inżynier inżynierii środowiska, księgowy i doradca techniczny i to z wynagrodzeniem w wysokości od 3.500 zł brutto miesięcznie do nawet 9.500 zł brutto miesięcznie, uwzględniając wykształcenie J. J. (1) oraz fakt, że w charakterze księgowej pracuje ona dopiero nieco ponad 4 lata Sąd uznał, że dokładając wszelkich starań, matka małoletniej mogłaby uzyskać wynagrodzenie w wysokości przynajmniej 5.000 zł brutto miesięcznie, czyli około 3.700 zł netto miesięcznie. Sąd zważył przy tym, że obecnie przedstawicielka ustawowa małoletniej pracuje na terenie (...), a zmiana pracy pociągnęłaby za sobą konieczność ponoszenia przez nią kosztów dojazdu do P.. Uwzględniając zatem odległość od miejsca zamieszkania J. J. (1) do P., aktualne ceny paliwa oraz rodzaj samochodu jakim dysponuje matka małoletniej Sąd uznał, że po pokryciu tych wydatków, do dyspozycji przedstawicielki ustawowej małoletniej powódki nadal pozostawałaby co miesiąc kwota około 3.200 zł. Następnie Sąd zważył, że w ciągu roku szkolnego matka małoletniej uzyskuje dodatkowe dochód z tytułu udzielania korepetycji z matematyki, w wysokości około 200 zł miesięcznie. Mając zaś na uwadze, że nie jest to dochód regularny, a nadto w niektórych miesiącach nie występuje w ogóle Sąd uznał, że jego średnia miesięczna wysokość oscyluje w granicach kwoty 160 zł ( 200 zł x 10 mieś. / 12 mieś.). Jak ustalono w toku postępowania, matka małoletniej korzysta także z ulgi podatkowej na dziecko w wysokości 1.112 zł rocznie, co daje średnio około 90 zł miesięcznie (1.112 zł / 12 mieś.). Biorąc zatem pod uwagę wszystkie te dochody uznać należało, że możliwości zarobkowe J. J. (1) w rozumieniu art. 135 § 1 k.r.o. wynoszą 3.460 zł netto miesięcznie.

Z tak osiąganych dochodów przedstawicielka ustawowa małoletniej powódki winna według zasady równej stopy życiowej pokrywać własne usprawiedliwione koszty utrzymania, a także przyczyniać się do zaspakajania potrzeb małoletniej córki. W toku postępowania ustalono, że poza małoletnią J., J. J. (1) nie posiada na swoim utrzymaniu innych osób, zaś na zaspokojenie sowich usprawiedliwionych potrzeb przeznaczać musi kwotę 1.830 zł miesięcznie. Koszty te ustalone zostały w oparciu o zgromadzony materiał dowodowy, w tym zeznania J. J. (1). Jak wskazano wcześniej, zeznania matki małoletniej powódki w tym zakresie nie wzbudziły wątpliwości Sądu. Podawane przez nią koszty utrzymania nie odbiegała swoją wysokością od przeciętnych kosztów utrzymania osób dorosłych w różnym wieku, znanych Sądowi w związku z prowadzeniem wielu innych postępowań alimentacyjnych oraz z własnego doświadczenia. Za zawyżone Sąd uznał jedynie wydatki na zakup środków higieny i czystości powyżej kwoty 150 zł, albowiem w toku postępowania matka małoletniej nie podnosiła by posiadała w tym zakresie szczególne wymagania.

Skoro zatem możliwości zarobkowe J. J. (1) ustalono na kwotę 3.460 zł miesięcznie, zaś jej usprawiedliwione koszty utrzymania na kwotę 1.830 zł, należało stwierdzić, że zaspokojenie usprawiedliwionych potrzeb małoletniej J. może ona przeznaczyć co miesiąc kwotę 1.630 zł.

Tymczasem w toku postępowania ustalono, że pełne usprawiedliwione koszty utrzymania małoletniej powódki wynoszą obecnie 2.110 zł miesięcznie. Ustalając wysokość poszczególnych wydatków ponoszonych na rzecz małoletniej Sąd opierał się o zgromadzony w toku postępowania materiał dowodowy, w tym zeznania J. J. (1), co do zasady przyjmując, że podawane przez nią kwoty odpowiadają swoją wysokością usprawiedliwionym potrzebom J.. Należy bowiem podkreślić, że małoletnia powódka jest już nastoletnią dziewczyną, a co za tym idzie zakres jej potrzeb i koszty ich zaspokojenia różnią się istotnie od potrzeb młodszych dzieci. Nie bez znaczenia pozostaje także fakt, że małoletnia wnuczka pozwanych jest już uczennicą szkoły średniej, co pociąga za sobą nie tylko wydatki na opłacenie składek szkolnych i zakup art. papierniczych tj. zeszyty czy narzędzia pisarskie, ale także na zakup książek. Oczywiste jest zaś, że kwota 300 zł z programu (...) pokrywa te koszty jedynie w pewnej części. Nadto z uwagi na fakt, że małoletnia zamieszkuje w (...), a szkoła do której uczęszcza znajduje się w W., konieczne jest pokrywanie kosztów dojazdu J. do W.. Za uzasadniony uznać także należało zakup komputera dla małoletniej. Ostatnie dwa lata niewątpliwie udowodniły bowiem, że jest to narzędzie przydatne do realizowania obowiązków szkolnych. Wreszcie nie wzbudziła wątpliwości Sądu zasadność korzystania przez małoletnią z aparatu ortodontycznego oraz ponoszenia związanych z tym kosztów wizyt u ortodonty. Z wiedzy i doświadczenia Sądu, posiadanej w związku z prowadzeniem wielu innych postępowań alimentacyjnych wynika bowiem, że wady zgryzu są dość powszechnym problemem u dzieci oraz że dzieci w wieku małoletniej powódki często korzystają z aparatów ortodontycznych. Za zawyżone Sąd uznał jedynie wydatki na zakup kosmetyków powyżej kwoty 150 zł oraz na wyżywienie małoletniej powyżej kwoty 700 zł, albowiem w toku postępowania matka małoletniej nie podnosiła jakoby J. miała w tym zakresie szczególne wymagania.

Każdego miesiąca do zaspokojenia usprawiedliwionych kosztów utrzymania małoletniej powódki brakuje zatem kwota 480 zł. Oznacza to, że małoletnia J. T. pozostaje co miesiąc w niedostatku. Ziściła się zatem przesłanka z art. 133 § 2 k.r.o., a co za tym idzie obowiązek zaspokojenie potrzeb małoletniej w tym zakresie przechodzi na jej dalszych krewnych, w tym przypadku na dziadków.

Godzi się w tym miejscu zauważyć, że obowiązek alimentacyjny wobec dziecka "nie dzieli się" na część ojcowską i matczyną. Jeżeli ojciec dziecka nie wywiązuje się ze swojego obowiązku alimentacyjnego, to nie znaczy, że powinni go w tym wyręczać jedynie jego krewni. Jeżeli również drugi rodzic nie jest w stanie spełnić swojego obowiązku w całości lub w części, wówczas obowiązek alimentacyjny może powstać po stronie wszystkich dziadków dziecka, a więc dziadków z obu linii, tj. ojcowskiej i matczynej, proporcjonalnie do możliwości zarobkowych i majątkowych każdego z nich (zob. wyr. SN z 16.3.1967 r., II CR 88/67, Legalis; J. Gwiazdomorski, w: J.S. Piątowski (red.), System, s. 1004).

Jak zaś ustalono w toku postępowania, babka macierzysta małoletniej J., F. J. zamieszkuje w województwie (...), we własnościowym mieszkaniu, nie posiada na swoim utrzymaniu innych osób i utrzymuje się ze świadczenia emerytalnego w średniej wysokości 2.787,88 zł netto miesięcznie. Ojciec J. J. (1) zmarł w 1999 r. Natomiast pozwani M. T. (1) i A. T. zamieszkują w domu jednorodzinnym, stanowiącym ich współwłasność, w którym poza nimi zamieszkują ich dwie pełnoletnie córki oraz małoletnia wnuczka. M. T. (1) choruje neurologicznie, utrzymuje się ze świadczenia emerytalnego w średniej wysokości 2.875,71 zł netto miesięcznie, a na zaspokojenie usprawiedliwionych potrzeb niezbędna jest mu kwota 1.700 zł miesięcznie. A. T. jest zaś co do zasady osobą zdrową, utrzymuje się ze świadczenia emerytalnego w średniej wysokości 1.474,42 zł netto miesięcznie, a na zaspokojenie usprawiedliwionych potrzeb niezbędna jej jest kwota 1.450 zł miesięcznie.

Wskazać w tym miejscu należy, że zarówno ustalając wysokość średnich miesięcznych dochodów pozwanych jak i wysokość dochodów F. J., Sąd opierał się o informacje udzielone w tym zakresie przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, uwzględniając przy tym nie tylko podstawowe wypłacane im świadczenia, ale także wszelkie dodatki w postaci dodatków pielęgnacyjnych, świadczeń uzupełniających i ekwiwalentów. Ustalając zaś koszty utrzymania M. T. (1) i A. T. Sąd opierał się o zgromadzony w toku postępowania materiał dowodowy, w tym zeznania pozwanej A. T..

Oczywiste jest, że możliwości zarobkowe i majątkowe pozwanej A. T. wykluczają obciążanie jej świadczeniem alimentacyjnym na rzecz małoletniej powódki.

W tych okoliczność Sąd uznał, że obowiązek alimentacyjny względem małoletniej w zakresie, w jakim nie są w stanie spełnić go jej rodzice, tj. w kwocie 480 zł miesięcznie, rozdzielony winien zostać pomiędzy pozostałych dziadków po równo i w związku z tym obciążył pozwanego M. T. (1) rentą alimentacyjną w wysokości 240 zł miesięcznie. W ocenie Sądu alimenty w tej kwocie leżą w zasięgu możliwości majątkowych pozwanego, a obowiązek ich łożenia nie będzie stanowił nadmiernego obciążenia dla niego, albowiem po zaspokojeniu swoich usprawiedliwionych potrzeb, każdego miesiąca pozostaje mu do dyspozycji kwota 1.175,71 zł.

Na marginesie godzi się zauważyć, że kwotą w podobnej wysokości do zasądzonych alimentów, J. J. (1) wspierana jest każdego miesiąca przez swoją matkę F. J.. Jak bowiem ustalono w toku postępowania matka małoletniej pożycza od babci macierzystej powódki kwotę 700 zł miesięcznie, z czego kwota 250 zł stanowi bezzwrotną darowiznę ze strony F. J..

Mając na uwadze powyższe, Sąd orzekł jak w pkt 1 wyroku, w pozostałym zakresie powództwo oddalając (pkt 2 wyroku).

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 108 k.p.c. w zw. z art. 100 k.p.c. i art. 102 k.p.c. i odstąpił od obciążenia pozwanych oraz małoletniej powódki kosztami procesu. W niniejszej sprawie w zakresie roszczenia względem pozwanej A. T. małoletnia powódka przegrała proces natomiast w zakresie żądania względem M. T. (1) wygrała w 60%, zaś pozwany przegrał w 40%. Mając jednak na uwadze obowiązek alimentacyjny jakim obciążony został pozwany M. T. (1) oraz konieczność zaspokojenia przez niego usprawiedliwionych potrzeb swojego utrzymania, a także fakt, że powódka jest osobą małoletnią, nie dysponującą własnymi dochodami Sąd odstąpił od obciążania którejkolwiek ze stron kosztami procesu.

Uwzględniając charakter roszczenia alimentacyjnego i sytuację małoletniej powódki, na podstawie art. 113 ust. 4 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tj. Dz.U. z 2022r. poz. 1125 z póź. zm.), Sąd odstąpił od obciążenia jej pozostałymi kosztami sądowymi w części, w jakiej powództwo zostało oddalone, gdyż w przeciwnym wypadku zostałyby one ściągnięte z zasądzonego roszczenia.

W pkt 5 wyroku, na podstawie § 4 w zw. z § 8 pkt 3 i § 10 ust. 1 pkt 9 i ust. 4 rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu z dnia 3 października 2016r. (tj. Dz.U. z 2019 r. poz. 18) Sąd zasądził od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Wągrowcu na rzecz adw. M. T. (2) kwotę 811,80 zł tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu małoletniej powódce, powiększonych o stawkę VAT.

Na podstawie art. 333 § 1 pkt 1 k.p.c. wyrokowi w pkt 1, zasądzającym alimenty, nadano z urzędu rygor natychmiastowej wykonalności.

sędzia Rafał Agaciński